admin Duurzaam Bovensmilde en omstreken Natuurlijk groen beheer
Wat groeit er langs de Vaart?
Gewoon varkensgras (Polygonum aviculare) is een plant uit de duizendknoopfamilie (Polygonaceae). De botanische
naam Polygonum betekent “veel knieën” (van Oudgrieks ‘poly’ = veel en ‘gonu’ = knie). De stengel vertoont dan ook veel
knieën, ook wel knopen genoemd. Aviculare betekent van de vogeltjes.
In Franse, Duitse en Engelse resp. renouée des
oiseaux, Vogel-Knöterich en birdgrass is deze link met vogels bewaard gebleven. Waarom het in het Nederlands
varkensgras is gaan heten heeft te maken met het feit dat varkens vroeger rondscharrelden rond de boerderijen, en het
varkensgras aten. Daar kan men tegen inbrengen: deden de varkens in de genoemde Europese landen dat dan niet?
Betreft het eigenaardigheid van de Nederlandse varkens? Een plaatselijke traditie van de varkens? Wie het weet mag het
zeggen. Volgens andere bronnen verwijst de naam varkensgras naar een oud verhaal over mensen die dit plantje ‘aten
als varkens’. Met andere woorden: naar mensen die van alles aten zonder te letten op voedingswaarde of irriterende
stoffen. Hierdoor kwam de maag in opstand, en moest weer tot bedaren gebracht worden door middel van dit
varkensgras. Of dit helemaal waar is weten we niet. Het varkensgras werd in ieder geval ook gebruikt voor varkens die
niet wilden eten of wormklachten hadden.
In Nederland kennen we ditzelfde plantje ook onder een aantal andere namen,
onder andere: knoopgras en ook – denk aan aviculare – vogelduizendknoop. De soort groeit langs wegen en op bouwland
en braakliggende grond. Het is een pioniersoort die zeer algemeen voorkomt op plekken waar behoorlijk veel stikstof en
fosfaat in de bodem zit Het is een typische tredplant die nogal eens groeit op verder kale plekken van veelbespeelde
voetbalvelden en landwegen. De bloempjes zijn roze of wit en hebben een doorsnede van circa 3 mm. Eén tot zes
bloemen zitten bij elkaar in de bladoksels. Ze bloeien van mei tot november. In vrijwel alle oude kruidenboeken staat
beschreven dat varkensgras een goed middel is tegen bloedspuwingen en het bloeden stelpt. Ook werd het kruid vroeger
als geneesmiddel aan ander vee dan varkens gegeven.
Varkensgras werd in de middeleeuwen heel veel ingezet bij
allerlei kwaaltjes. Een heel leuk voorbeeld hiervan is de beschrijving van het varkensgras in een medisch boek uit 1682,
waarbij de toepassing van varkensgras voor vrouwen wordt beschreven: ‘Voor buyckloopen, bloetspouwen, ende
onmatige maentstonden der vrouwen: Neemt van het sap twee oncen, ende geeft het in, ofte bereydt een afziedsel van
dit cruydt in wijn, ende laet’er van drincken.’ Over dit plantje zijn nog een aantal mooie wetenswaardigheden te berde te brengen. Zoals bekend heb ik een voorliefde dat niet na te laten voor onooglijke plantjes.
